ده سؤال بی‌جواب

سیاست > انتخابات  - در چهار سال گذشته انتقاد‌های بسیاری نسبت به عملکرد دولت نهم ابراز شده است.

هنوز چند ماهی تا پایان کار دولت نهم باقی مانده است. ظرف چند روز آینده مشخص خواهد شد که محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت نهم آیا برای 4 سال دیگر هم کلید خانه خیابان پاستور را در دست خواهد داشت یا نه؟ در 4 سال گذشته احمدی‌نژاد شعار مهرورزی و عدالت­ محوری را به عنوان اصلی‌ترین شعار انتخاباتی‌اش در دستور کار خود قرار داده بود. صرف نظر از این که او در این 4 سال توانست بر اساس این شعارها عمل کند یا نه، این گزارش قرار است مهمترین انتقادات را به محمود احمدی‌نژاد به عنوان یکی از نامزدهای دهمین دوره انتخابات بررسی کند.

انتقاد‌هایی که به برنامه‌ها، نحوه عملکرد و شعارهای اجرایی نشده از سوی دولت می‌پردازد و حتی موافقان دولت نیز درمورد بسیاری از این مسائل با منتقدان همراه شده‌اند. نقطه اصلی بسیاری از این انتقادات نمایندگان مجلس بودند و روابط دولت و مجلس به‌عنوان یکی از چالشی‌ترین بخش‌های عملکرد دولت نهم مورد توجه قرار گرفته است.

عزل و نصب‌های پی در پی و بی‌ثباتی در مدیریت کلان کشور

تنها در مدت 3 سال در دولت نهم 9 وزیر از کابینه کنار گذاشته شدند و جای خود را به دیگران سپردند. تا جایی که دولت در مرزی قرار گرفت که با تعویض تنها یک وزیر دیگر، کل کابینه باید مجددا از مجلس رأی اعتماد می‌گرفت. بنابراین دولت نهم تنها دولتی بود که کابینه آن چنین تغییراتی را تجربه می­‌کرد. محمود فرشیدی (وزیر آموزش و پرورش، 10 آذر 86)، علیرضاطهماسبی و کاظم وزیری هامانه (وزرای صنایع و معادن و نفت، 21 مرداد 86)، پرویز کاظمی (وزیر رفاه و تأمین اجتماعی، مهر 85)، داوود دانش جعفری (وزیر اقتصاد و دارایی، اردیبهشت 87)، محمد ناظمی اردکانی (وزیر تعاون، 6 آبان 86)، مصطفی پورمحمدی (وزیر کشور، 28 اردیبهشت87)، محمد رحمتی (وزیر راه و ترابری، تیر87) از جمله وزرای برکنار شده دولت نهم هستند.

جمال کریمی راد وزیر دادگستری نیز در دی ماه 85 بر اثر سانحه تصادف درگذشت و غلامحسین الهام با حفظ سمت‌ها، جایگزین وی شد. علاوه بر اینها، استعفای فرهاد رهبر از سمت ریاست سازمان برنامه و بودجه، برکناری شیبانی از ریاست بانک مرکزی و استعفای اجباری کردان و جایگزینی محصولی در وزرات کشور و. . . کابینه دولت نهم را به قطاری شبیه کرده بود که مسافرانی دائماً در حال سوار و پیاده شدن از آن بودند. قطاری که رئیس‌جمهوری از همان ابتدا اعلام کرده بود که ترمز آن را برای خدمت به مردم کنده و به دور انداخته است.

این سعی و خطاها در مدیریت کلان کشور از دید بسیاری کارشناسان، مهمترین ضعف دولت نهم بود. در حالی که سایت حامیان محمود احمدی‌نژاد که سایت رسمی تبلیغات انتخاباتی او برای دهمین دوره انتخابات نیز هست، این تغییرات را مزیتی فوق العاده برای دولت دانسته و تأکید کرده است: «در گذشته عرف این بود که از مدیران دفاع شود، ولو مدیر دزدباشد. ولو فاسد باشد. ولو کرباسچی باشد. این دولت این عرف غلط را باطل کرد.» و همچنین گفته است: «بیشتر تغییرات دکتر احمدی نژاد، ثمره همراه نبودن اصولگرایان مجلس هفتم در ابتدای کار این دولت بود. بیشترین تغییرات در 4 وزارتخانه‌ای بود که وزرای پیشنهادی ایشان برای آن وزارتخانه‌ها رأی نیاوردند. حال آنکه مجلس اصولگرای پنجم به تمامی وزرای دولت اصلاح‌طلب رأی داد.»

انحراف از اهداف سند چشم‌انداز 20 ساله و برنامه چهارم توسعه
بسیاری از صاحب نظران افزایش ترخ تورم را، مهمترین وجه اختلاف دولت نهم از اهداف برنامه چهارم توسعه می­‌دانند. بر اساس این برنامه نرخ تورم امسال باید تک‌رقمی می‌شد در حالی که بر اساس آمارهای موجود، کشور هم‌اکنون در حال تجربه کردن تورم 25 درصدی است. موضوعی که امروز دستاویز خوبی برای رقبای انتخاباتی احمدی‌نژاد شده است.

از طرف دیگر نرخ بیکاری بر اساس برنامه چهارم توسعه باید تک رقمی شده و به ۷ درصد می‌رسیددرحالی که این نرخ هم‌اکنون 5/12 درصد است. البته در بسیاری از محورهای برنامه چهارم و اهداف سند چشم‌انداز مثل افزایش اقتدار ایران، تسریع در عمران کشور، پیشرفت علمی، عدالت گستری و. . . نیز پیشرفت‌هایی حاصل شده که نمی‌توان از آنها چشم‌پوشی کرد. اگرچه همه این محورها هم در روزهای اخیر مورد مناقشه جدی رقبای انتخاباتی احمدی‌نژاد قرار گرفته‌اند.

تبلیغاتی بودن شعار مبارزه با مفاسد اقتصادی
از همان ابتدا یعنی در تبلیغات انتخاباتی سال 84، احمدی‌نژاد اعلام کرده بود که اسامی مفسدان اقتصادی را در اولین فرصت اعلام می‌کند. بارها خبرگزاری‌ها از اعلام مفاسد اقتصادی توسط رئیس‌جمهوری خبر دادند اما به هر علتی این اتفاق نیفتاد. برای همین، بسیاری از مخالفان دولت این اقدام احمدی‌نژاد را یک اقدام تبلیغاتی برای جلب آرای مردم می‌دانند. با این حال احمدی‌نژاد باز هم با گرم شدن بازار تبلیغات انتخاباتی، اعلام کرد که اسامی مفسدان اقتصادی را در مناظره‌های انتخاباتی خود افشا خواهد کرد. البته اگر صلاح باشد. اگرچه سخنگوی قوه قضائیه با اعلام موضع در قبال این سخنان احمدی‌نژاد، اعلام اسامی مفسدان اقتصادی را تنها در حیطه اختیارات قوه قضا دانست.

علیرغم این تأکیدات احمدی‌نژاد این بار به وعده خود عمل کرد و در مناظره چهارشنبه شب گذشته خود با میرحسین موسوی، در مقابل چشمهای حیرت‌زده بیش از 50 میلون نفر بیننده تلویزیون از هاشمی رفسنجانی و فرزندان او، ناطق نوری و فرزندانش و همچنین صفایی فراهانی و. . . به عنوان مفسدان اقتصادی نام برد.

احمدی‌نژاد سه دولت گذشته ایران یعنی دولت میرحسین موسوی، هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی را رقیب خود در این دوره از انتخابات دانست و بسیاری از مقامات عالی‌رتبه نظام جمهوری اسلامی و خانواده آن‌ها را به فساد متهم کرد. اتهامات رئیس‌جمهور در این مناظره، غلامحسین کرباسچی و همسرش، محسن صفایی فراهانی، زهرا رهنورد همسر میرحسین موسوی و نمایندگان متحصن دوره ششم مجلس شورای اسلامی را هم دربرگرفت.
دفتر هاشمی رفسنجانی، یک روز پس از مناظره، با ارسال نامه‌ای به رئیس سازمان صدا و سیما، خواستار تعیین فرصتی پیش از پایان مهلت تبلیغات انتخاباتی برای پاسخگویی به اتهاماتی شد که از سوی رئیس‌جمهوری فعلی ایران متوجه هاشمی و فرزندانش شده‌است.

صفایی فراهانی هم که به گفته احمدی‌نژاد «در دولت خاتمی پولدار شده است»، به این سخنان رئیس‌جمهوری واکنش نشان داده و گفت از احمدی‌نژاد به دلیل اتهاماتی که در تلویزیون علیه او مطرح کرده‌است شکایت خواهد کرد. او همچنین رئیس‌جمهوری را به مناظره تلویزیونی دعوت کرد.

دفتر هاشمی‌رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با صدور بیانیه دیگری، اقدام محمود احمدی‌نژاد را نقض صریح قانون اساسی و زیر پا گذاشتن سوگند ریاست جمهوری خواند و اعلام کرد که «به‌طور قطع و یقین موارد اتهامی از طریق مراجع قانونی و ذی‌صلاح مورد پیگرد قرار خواهد گرفت». در این بیانیه آمد: «نظر و خواست کسانی که به تهمت و افترا به مقامات عالی رتبه کشور روی آورده‌اند ایجاد بدبینی و یأس و سیاه‌نمایی به تاریخ انقلاب است و هدف عمده آنها در این مقطع ناامید کردن مردم برای حضور گسترده و با شکوه در پای صندوق‌های رأی می‌باشد چرا که این افراد موفقیت خود را در حضور حداقلی مردم و نهایتاً غلبه اقلیت بر اکثریت می‌دانند. »

بی‌اعتقادی به لزوم وجود نظام کارشناسی
این همان انتقاد بزرگی است که 2 سال پیش حتی پای عماد افروغ نماینده اصولگرای مردم تهران و رئیس سابق کمیسیون فرهنگی مجلس را به برنامه شب شیشه‌­ای کشاند تا در این برنامه زنده تلویزیونی به یکه‌­تازی رئیس‌جمهوری در عرصه تصمیم­‌گیری اشاره و به احمدی‌نژاد توصیه کند که در روزهای باقی مانده از دولتش از مشورت نخبگان بیشتر استفاده کند. با این حال منتقدان احمدی‌نژاد انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی، عزل و نصب گسترده وزرای کابینه، انحلال شوراها به ویژه شورای پول و اعتبار، عزل و نصب مدیران بانک‌ها و. . . را برای اثبات بی­‌توجهی احمدی‌نژاد به مشورت با کارشناسان و نخبگان کافی دانسته و حتی او را محکوم به دیکتاتوری در تصمیم­گیری کرده‌­اند.

در این سو، اما حامیان احمدی‌نژاد، تصمیمات خلق‌الساعه و ضربتی نامزد محبوبشان را ناشی از روحیه بسیجی و جهادی او می­‌دانند و معتقدند که او در اداره کشور کار جهادی می­‌کند. باید دید سکان هدایت کشور آیا باز هم به دست این رئیس‌جمهور جهادگر خواهد افتاد؟

بی‌توجهی دولت نهم به دستاوردهای گذشته و موفقیت‌های نظام
از همان روزهای اول، پایه‌های دولت احمدی‌نژاد بر انتقاد از دولت‌های قبلی و زیر سؤال بردن دستاوردهای آنان بنا شد. چنین وانمود می‌شد که او کلید خانه ویرانی را تحویل گرفته که باید آبادش کند. احمدی‌نژاد تنها 2 ماه پس از روی کار آمدن مدعی شد که دولت‌های قبل هیچ کار اساسی نکرده‌اند در حالی که او در این 2 ماه چهار مصوبه زیر بنایی اقتصادی داشته است.

او گفت: دولت قبلی در دور اول، بیش از پنج ماه طول کشید تا مستقر شود و سیاست‌های اقتصادی دولت قبلی بعد از دو سال اعلام شد حال آنکه این دولت در عرض دو ماه، چهار مصوبه زیربنایی و اقتصادی داشت. احمدی‌نژاد در این 4 سال بارها اعلام کرد که بسیاری از مشکلاتی که دولتش با آن دست به گریبان است مشکلاتی هستند که از دولت قبلی به او ارث رسیده است.

احمدی‌نژاد دولت هشتم و دولت‌های پیش از آن را در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و. . . ضعیف قلمداد کرده بود. وی در اولین نطق انتخاباتی خود در سال جدید گفت که در دولت گذشته درحوزه اقتصادی با بحران مواجه بودیم و نزدیک به 1500 کارخانه در آستانه نابودی بود و فاصله‌های طبقاتی افزایش یافته بود، رشد اقتصادی کشور درخور توانمندی‌های ملت ایران نبود و فعالیت‌های عمرانی و سازندگی در رکود به سر می‌برد. او حتی به انتقاد از دولت‌های 24 سال گذشته پرداخت و در گفت و گو با شبکه خبر گفت که 24 سال دولت در دست یک گروه بود و علاوه بر آن زمان، اکنون هم آنها با هم هستند.

او چند روز بعد ادعای خود را در مشهد تکمیل کرد و گفت: درطول این بیست و چند سال برخلاف نظر رهبری و ملت یک باند ثروت و قدرت شکل گرفت و امروز گروه‌هایی که در ظاهر مخالف هم بودند و دربعضی مواقع شاید با هم به واقع رقابت می‌کردند برای اینکه این حلقه قدرت را حفظ کنند و اجازه ندهند شکسته شود؛ الان با هم رفیق و همراه شده‌اند. رئیس دولت‌های گذشته هم که در برهه‌ای با اینها مخالف بودند، الان در کنار هم و در کنار این گروه‌ها قرار گرفته‌اند.

اجرایی نبودن بسیاری از مصوبات سفرهای استانی
سفرهای استانی احمدی‌نژاد که مدیریت و برنامه‌ریزی آنها توسط سعیدلو معاون اجرایی او انجام می‌شد، نقطه اتکای دولت احمدی‌نژاد در سال‌های گذشته بود. نقطه اتکایی که شمقدری را وا داشت تا در فیلم مستندی که برای دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری برای احمدی‌نژاد می‌سازد، بارها بر آن تأکید کند. محمود احمدی‌نژاد در 4سال رئیس‌جمهوری خود، بیش از 60 سفر استانی انجام داد و جلسات هیأت دولت خود را همانجا برگزار کرد.

صرف نظر از تأثیرات روانی مثبت حضور در میان آحاد مردم، منتقدان دولت احمدی‌نژاد معتقدند، مصوبات سفرهای استانی رئیس‌جمهوری در بسیاری موارد اجرایی نبوده و تنها باعث بالا رفتن توقع مردم و در نتیجه از بین رفتن اعتماد آنها به حاکمیت کشور خواهد شد. بسیاری عمیقاً بر این باورند که سفرهای استانی رئیس‌جمهوری بار مالی شدیدی را بر کشور تحمیل کرده است.

احمد توکلی نماینده اصولگرای مردم تهران و رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اشکالات مصوبات سفرهای استانی احمدی‌نژاد را مطرح کرده و می‌گوید: یکی از اشکالات این است که تصمیماتی که در این سفرها گرفته می‌شود کارشناسی نیست، زیرا فرصت کم است. در ‌29 سفر استانی دور اول غیر از بیرجند، چهار هزار و ‌731 تصمیم از سوی دولت اتخاذ شده که سه هزار و ‌975 تای آن یعنی ‌84 درصد بار مالی داشته است و از این تعداد ‌53/4 درصد یعنی دو هزار و ‌122 تصمیم بار مالی مشخصی برای اجرا نداشته است.

اگرچه احمدی‌نژاد در مناظره با میرحسین موسوی به این انتقادات پاسخ گفت. او اعلام کرد که مصوبات سفرهای استانی کاملاً کارشناسی و حساب شده است چون تیم‌های کاشناسی مختلفی از 6 ماه پیش از سفر بر روی این مصوبات کار می‌کنند و متن آنها در جریان سفر تنها در هیأت وزیران مطرح می‌شود و به رسمیت می‌رسد. او گفت که در یک جلسه هیأت دولت حداقل 200 طرح به تصویب می‌رسد.

سیاست‌های اقتصادی
انحلال سازمان برنامه و بودجه کشور تعجب همه اقتصاددانانی را که در جبهه اقتصادی احمدی‌نژاد نبودند، برانگیخت. این سازمان با سابقه‌ای 60 ساله کار مهمی در عرصه اقتصاد کشور انجام می‌داد. با انحلال این سازمان و تبدیلش به معاونت برنامه‌ریزی رئیس‌جمهوری، عملاً دست استانداران و. . . در هزینه‌کرد اعتبار در استانها باز شد. بسیاری از اقتصاددانان ضمن اعتراض به این کار اعلام کردند که این اقدام باعث ایجاد تورم شدید در کشور می‌شود.

با این حال روند تصمیم گیری‌های بدون مشورت رئیس‌جمهوری همچنان ادامه داشت. کاهش نرخ سود بانکی، اجرای طرح بنگاه‌های زود بازده، برداشت بی‌رویه از حساب ذخیره ارزی کشور و. . . نیز از دیگر تصمیمات رئیس‌جمهوری بود که مورد انتقاد اقتصاددانان قرار گرفت. با این حال مهم‌ترین اعتراض منتقدان دولت به احمدی‌نژاد عدم استفاده زیربنایی از 270 میلیارد دلار درآمد نفتی در 4 سال گذشته بود. قیمت نفت در 4 سال گذشته به رقم رویایی 120 دلار رسیدو درآمد صادرات نفتی کشور بر اساس اعلام رسمی شرکت ملی نفت ایران به بیش از 270 میلیارد دلار رسید.

سؤال اقتصاددانان بزرگ کشور اینجاست که چرا در صورتی که می‌شد از این دستاورد برای نزدیک شدن به اهداف اقتصادی سند چشم‌انداز استفاده کرد، هیچ بهره‌برداری از آن نشد. بیشتر اقتصاددانان رقم تورم 25 درصدی فعلی را ناشی از سیاست پول پخش کردن رئیس‌جمهوری در میان مردم می‌دانند.

انزوای ایران در مجامع بین‌المللی اگرچه حامیان احمدی نژاد، گسترش روابط با کشورهای آمریکای لاتین و آفریقا را نشانه تعامل گسترده با دنیا می‌دانند، اما بسیاری بر این باورند که سیاست خارجی دولت احمدی‌نژاد باعث انزوای ایران در مجامع بین‌المللی شده است. این نظر به ویژه پس از موضع‌گیری احمدی‌نژاد در قبال اسرائیل و ماجرای نفی هولوکاست بسیار بیشتر شد. در دولت نهم 4 قطعنامه سنگین علیه ایران به امضا رسیدکه این نشانه انزوای ایران در جهان است.

مجموعه انتقادات از محمود احمدی‌نژاد به عنوان رئیس دولت نهم بسیار زیاد است. انتقاداتی که این روزها هم در محافل رسمی و هم در مجامع غیر رسمی از سوی مردم و نخبگان مطرح می‌شود و مورد بحث قرار می‌گیرد. اینها 10 حرف بی‌جواب مردم ایران است. باید دید که آیا احمدی‌نژاد بار دیگر فرصت پیدا می‌کند که به این سؤالات پاسخ دهد یا خیر؟

آمارهای بی​اساس
دولت در 4 سال گذشته همواره به ارائه آمارهایی پرداخته است که به اعتقاد کارشناسان، فاقد اعتبار لازم برای استناد هستند. بسیاری از کارشناسان اعلام کرده‌اند که آمارهایی که در دولت نهم داده می‌شود به‌ویژه در حوزه اقتصاد قابل اطمینان نیستند. آنها آمارهای دولت را در حد شعار می‌دانند و در خوشبینانه‌ترین وضعیت‌ها اعلام می‌کنند که ممکن است مبنای آمارگیری دولت نهم با مبناهای موجود متفاوت باشد.

این مسئله باعث شد که به‌ویژه در واپسین روزهای تبلیغات انتخاباتی کلیپ‌های ویژه‌‌ای برای آمار‌سازی دولت در سایت‌های مختلف تولید شود. آمارهایی که دولت درباره افزایش ظرفیت تولید فولاد، سیمان و همچنین میزان مطالبات معوق بانکی و نیز میزان تولید محصولات نفت و گاز کشور و همین‌طور نرخ بیکاری و نرخ تورم ارائه داده است از مهم‌ترین مواردی است که مورد اختلاف کارشناسان اقتصادی قرار گرفته است.

با این حال احمدی‌نژاد در جریان مناظره با مهدی کروبی در روز شنبه 16 خرداد ماه نرخ تورم کشور را نه 25 درصد بلکه حدود 14 درصد اعلام کرد و این آمار را به گزارش رسمی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران مستند کرد. احمدی‌نژاد در این مناظره با نمایش دادن نمودارها و منحنی‌هایی نتیجه گرفت که نرخ تورم در کشور بر خلاف نظرات کارشناسان 14درصد است و به زودی و در صورت انتخاب مجدد او به ریاست جمهوری تک رقمی هم خواهد شد. او حتی کروبی را متهم کرد که در صورت نفی آمارها و ارقامی که مطرح می‌شود در حقیقت عملکرد دولت‌های 24 سال گذشته را زیر سؤال برده است.

منتقدان تندرو
فاطمه رجبی، فرزند مرحوم علامه علی دوانی، همسر غلامحسین الهام و از متعصب‌ترین حامیان محمود احمدی‌نژاد است. وی که سال‌هاست به نوشتن مقالات مختلف در روزنامه‌ها و رسانه‌های طیف بسیار تندرو اصولگرایان مشغول است، در دفاع از احمدی‌نژاد تا آنجا پیش رفت که وی را «معجزه هزاره سوم» خواند.

اما ویژگی مهم‌تری که فاطمه رجبی را معروف کرده نه فرزندی علی دوانی، همسری الهام یا حمایت مطلق از احمدی‌نژاد، بلکه مقالاتی است که وی در نقد دوره اصلاحات، سیدمحمد خاتمی، هاشمی رفسنجانی و... نوشته است؛ مقالاتی که در آنها بیش از اینکه به نقد مستدل این افراد و جریانات بنشیند، سیل دشنام‌ها و ناسزاهای مختلف را روانه آنها می‌کند.

فاطمه رجبی در نوشته‌های خود آنچنان واژه‌هایی علیه مخالفان خود به کار می‌گیرد که بی‌اغراق باید وی را پایه‌گذار سبکی‌نو در تولید و توزیع ناسزاهای رسانه‌ای، حداقل در سال‌های اخیر‌ دانست. بی‌باکی وی در نفی مطلق مخالفان احمدی‌نژاد بااستفاده از چنین واژه‌هایی موجب شده که بسیاری از منتقدان وی، عدم برخورد قضایی با رجبی را ناشی از پشتگرمی وی به شخص احمدی‌نژاد، همسرش الهام، وزیر دادگستری و دیگر محافل قدرت حامی وی بدانند.

اما همین رفتارهای فاطمه رجبی که در مقطعی موجب انتقاد صریح، علنی و رسانه‌ای پدرش، مرحوم علامه دوانی و برادرش محمد حسن رجبی و اظهار برائت آنان نیز قرار گیرد، موج وسیعی از انتقادات به دولت احمدی‌نژاد را در پی داشته است. منتقدان احمدی‌نژاد را متهم می‌کنند که وی با هدایت و حمایت پنهان و آشکار از این رفتارها، موجب شکستن حرمت‌ها و تعمیق شکاف‌های سیاسی در کشور و نظام شده است. این انتقادات در مقاطعی چنان گسترده شد که حتی به فیلترشدن سایت شخصی فاطمه رجبی منجر شد.

اگرچه بسیاری اقداماتی نظیر فیلتر شدن سایت وی را اقدامی خودخواسته برای مظلوم‌نمایی این طیف تلقی می‌کنند، اما ظاهراً احمدی‌نژاد و فاطمه رجبی نیز از تبعات منفی چنین مواضع و نوشته‌هایی در افکار عمومی ناآگاه نیستند و شاید به همین دلیل باشد که در چند ماه منتهی به انتخابات شاهد کمتر نشانی از فاطمه رجبی و نوشته‌هایش در رسانه‌ها هستیم، انتظاری که مسلماً چندان به طول نمی‌انجامد و بلافاصله پس از انتخابات، رجبی با تحلیل‌های جدید از علل پیروزی یا شکست احمدی‌نژاد به عرصه رسانه‌ها بازخواهد گشت.