«نخستین بارهایی» که هر بار نخستین‌اند!دکتر منصوری: «برای نخستین

در سال‌های اخیر به موازات افزایش سطح عمومی دانش در کشور، رشد بی‌سابقه شمار دانش‌آموختگان عالی و افزایش تحقیقات و تولیدات علمی کشور شاهد توجه فزاینده مردم و به تبع آن رسانه‌های گروهی به اخبار علمی و پژوهشی هستیم.

گرایش روزنامه‌ها به ایجاد صفحات و ستون‌های ثابت علمی، ایجاد و گسترش بخش‌های خبری مستقل علمی پژوهشی در رادیو و تلویزیون و پر رنگ شدن جایگاه اخبار علمی داخلی و خارجی در خبرگزاری‌ها، صفحات اول روزنامه‌ها و بخش‌های اصلی خبری صدا و سیما نمودهایی از رویکرد جدی‌تر رسانه‌ها به انعکاس اخبار علمی پژوهشی است.

با این حال، صرف‌نظر از ضعف‌های کمی این بخش که هیچ تناسبی با جایگاه و اهمیت ویژه مباحث علمی در جامعه رو به توسعه ایران ندارد، مشکلات و نقاط ضعف کیفی و ساختاری متعددی نیز در این بخش وجود دارد که می‌تواند تحقق کارکردها و نقش مورد انتظار این بخش را با موانع جدی مواجه کند. بر این اساس نگاه علمی و آسیب‌شناسانه به نظام اطلاع‌رسانی علمی کشور از منظر رسانه‌ها و جامعه علمی پژوهشی کشور کاملا ضروری است.

از جمله آسیب‌های فعالیت‌های رسانه‌یی در این حوزه که متاسفانه به خصوص در ماه‌های اخیر شاهد آن هستیم، رویکردهای برخی به بزرگنمایی خبر برخی موفقیت‌های علمی صورت گرفته، از جمله اعلام دستاوردهای طرح‌های پژوهشی آزمایشگاهی و در مقیاس بسیار محدود به عنوان یک محصول آماده ارائه به مصرف‌کنندگان، استفاده مبالغه‌آمیز از عناوینی چون «برای نخستین بار»، «برای اولین بار» و ... و درج اخبار دستاوردهای علمی و پژوهشی مکررا اعلام شده ماه‌ها و حتی سالیان پیش با رنگ و لعابی جدید است.

در این راستاست که می‌بینیم مثلا خبر ساخت یک دستگاه که بیش از سه سال پیش در رسانه‌ها منتشر شده، مجددا به عنوان خبر تازه «ساخت اولین .... خاورمیانه در ایران» در صدر برخی اخبار می‌نشیند.

اگر این گونه برخوردها با مخاطبان در هر شرایطی نکوهیده و دور از اخلاق حرفه‌یی است، مطمئنا در مقطع کنونی که جامعه علمی در شرف تکوین ما، دورانی حساس از رشد و پیشرفت و ورود به عرصه‌های نوین علم و فن‌آوری را تجربه می‌کند، این رویه غلط می‌تواند آسیب‌ها و زیان‌های قابل توجهی را نیز به نهال نوپای شکوفایی علمی و فن‌آوری در کشور وارد کند.

سرویس «علمی - پژوهشی» خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) با توجه به ضرورت نگاه علمی و آسیب‌شناسانه به نظام اطلاع‌رسانی علمی کشور می‌کوشد در گفت‌و‌گو با اصحاب علم و رسانه به نوبه خود در جهت شناسایی و رفع مشکلات و نقاط ضعف کیفی و ساختاری موجود در این بخش گام بردارد.

دکتر رضا منصوری در گفت‌وگو با خبرنگار «علمی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با ابراز تاسف از رویه برخی رسانه‌ها در به کار بردن گسترده تعابیری مثل «برای نخستین بار» و « برای اولین بار» در خبرها، اظهار کرد: متاسفانه به کار بردن این واژه‌ها در برخی رسانه‌ها به یک عادت تبدیل شده و حتی اگر محل به کار بردن آن نیز درست باشد، ــ‌ که به ندرت اتفاق می‌افتد‌ ــ معنا ندارد.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف خاطرنشان کرد: در حال حاضر حدود 300 انجمن علمی در رشته‌های مختلف در کشور وجود دارند که بهترین ارگان برای رسیدگی به صحت این اخبار هستند، زیرا در روال عادی دانشگاهیان و متخصصان در برخورد با این گونه اخبار به آنها می‌خندند و مخاطبان عادی نیز تصور می‌کنند که اتفاق مهمی رخ داده در صورتی که در اغلب موارد چنین نیست.

وی خاطرنشان کرد: انجام فعالیت‌های مهم و در خور توجه با ذکر این القاب نبوده و اگر دستاورد یا کار مهمی برای ایران انجام شود، همین مایه افتخار است.

منصوری اظهار کرد: به نظر مسوولیت رسانه می‌طلبد که به هیچ وجه از این عناوین در اخبار خود استفاده نکند و راه مقابله با این پدیده نیز آن است که افرادی در مراکز تخصصی ــ دانشگاهی و نیز رسانه‌ها اعلام کنند که چنین یافته‌هایی برای اولین بار صورت نگرفته تا این روند در سایر رسانه‌ها نیز باب شود و حتی اگر یک رسانه نیز در درج این گونه اخبار دقت کند بسیار با ارزش است و کم کم در دیگر مراکز نیز جا می‌افتد.

وی در خصوص رویکرد برخی رسانه‌ها به درج اخبار قدیمی نیز گفت: رسانه‌ها باید شرافت حرفه‌یی خود را در این مورد به کار گیرند و با جسارت به اعلام قدیمی بودن این اخبار بپردازند، زیرا این کار نیز نوعی بی‌صداقتی است.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف، خاطرنشان کرد: متاسفانه برخی انجمن‌های علمی هم جسارت خود را در نقد برخی رویه‌های غلط در حوزه تخصصی خود از دست داده و به دلایل متفاوتی محافظه کار شده‌اند که رسیدگی به این امر نیز شایان توجه است.